INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy w Chełmie

Spawacz 721204

• Elektrospawacz.
• Przepalacz acetylenowy.
• Przepalacz autogeniczny.
• Przepalacz palnikiem.
• Spajacz.
• Spawacz elektryczny.
• Spawacz gazowy.
• Spawacz łukiem krytym.
• Spawacz metodą łukową elektrodą otuloną.
• Spawacz metodą MAG.
• Spawacz metodą MIG.
• Spawacz metodą plazmową.
• Spawacz metodą TIG.
• Spawacz ręczny gazowy.
• Spawacz ręczny łukiem elektrycznym.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 7212 Welders and flame cutters.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych
• wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011-2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Dariusz Bergier – PORTAL sp. z o. o. Pracownia Konserwacji i Rekonstrukcji Mebli Historycznych, Tuszyn.
• Wiktor Gajowniczek – Centrum Szkoleń Zawodowych „Inżynieria”, Gdańsk.
• Krzysztof Gosz – PBS sp. z o.o., Sopot.
• Blandyna Lewińska – PBS sp. z o.o., Sopot.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Małgorzata Domańska-Plichta – PBS sp. z o.o., Sopot.
• Magdalena Jackman – PBS sp. z o.o., Sopot.
• Ryszard Pieńkowski – PBS sp. z o.o., Sopot.
• Sebastian Stefański – PBS sp. z o.o., Sopot.
• Daria Świsulska – PBS sp. z o.o., Sopot.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Tadeusz Budzisz – Zespół Szkół Centrum Kształcenia, Stare Lubiejewo.
• Janusz Figurski – Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Zygmunt Piotrowicz – Zespół Szkół Mechaniczno-Energetycznych, Olsztyn.
• Grzegorz Śliwiński – Jastrzębska Spółka Węglowa SA, Jastrzębie-Zdrój.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Spawacz łączy przedmioty metalowe i wykonane z innych materiałów przez stopienie ich ciepłem pochodzącym z łuku elektrycznego ³ lub płomienia gazowego w miejscu zetknięcia albo za pomocą specjalnego spoiwa. Może także wykonywać cięcie elementów z metalu bądź tworzyw sztucznych przy wykorzystaniu odpowiednich metod spawalniczych.

Opis pracy

Spawacz jest zawodem produkcyjno-usługowym. Odpowiada za całość zadań związanych z realizacją procesu spawania.

Spawacz może łączyć przedmioty metalowe (oraz wykonane z innych materiałów) różnymi metodami, do których posiada uprawnienia. Wykaz metod spawania określa norma PN-EN ISO 4063:2011 Spawanie i procesy pokrewne – Nazwy i numery procesów. Zgodnie z nią wyróżnia się następujące metody spawania i ich oznaczenia:

• spawanie plazmowe ¹⁰ (15),
• spawanie łukowe elektrodą otuloną ⁶ (111),
• spawanie drutem elektrodowym proszkowym samoosłonowym (114),
• spawanie łukiem krytym drutem elektrodowym litym (121),
• spawanie łukiem krytym elektrodą taśmową (122),
• spawanie łukiem krytym drutem proszkowym (125),
• spawanie metodą MIG (Metal Inert Gas) ⁸ drutem litym (131),
• spawanie metodą MIG drutem proszkowym o rdzeniu topnikowym (132),
• spawanie metodą MIG drutem proszkowym metalicznym (133),
• spawanie metodą MAG (Metal Active Gas) ⁷ drutem elektrodowym litym (135),
• spawanie metodą MAG drutem proszkowym o rdzeniu topnikowym (136),
• spawanie metodą MAG drutem proszkowym z rdzeniem metalicznym (138),
• spawanie metodą TIG (Tungsten Inert Gas) ⁹ z dodatkiem drutu/pręta litego (141),
• spawanie metodą TIG bez dodatku stopiwa (142),
• spawanie metodą TIG z zastosowaniem drutu proszkowego (143),
• spawanie metodą TIG w osłonie gazu redukcyjnego z dodatkiem drutu/pręta litego (145),
• spawanie metodą TIG w osłonie gazu redukcyjnego z dodatkiem drutu proszkowego (146),
• spawanie metodą TIG w osłonie gazu aktywnego (TAG) (147),
• spawanie metodą TIG w osłonie gazu redukcyjnego z dodatkiem drutu/pręta litego (311).

W każdej z tych metod można uzyskać uprawnienia do spawania wyrobów z określonego rodzaju metalu, np. stali, aluminium i jego stopów, miedzi i jej stopów, niklu i jego stopów lub tytanu i jego stopów.

Osoba pracująca w tym zawodzie jest odpowiedzialna za przygotowywanie elementów do spawania, realizację procesu spawania oraz utrzymanie właściwych parametrów tego procesu.

Spawacz zajmuje się również wstępną oceną jakości wykonywanych spoin i usuwaniem niezgodności spawalniczych.

W swojej pracy spawacz korzysta z dokumentacji technicznej oraz stosuje materiały podstawowe i dodatkowe. Organizuje stanowisko pracy poprzez dobór odpowiednich urządzeń, sprzętu i osprzętu spawalniczego. Stosuje środki ochrony indywidualnej.

Wynikiem działań spawacza są zmontowane, połączone trwale przez zespawanie elementy lub złącze spawane ¹¹.

Wykonując prace spawalnicze, spawacz może używać do ich oznaczania znaku spawacza. Znak ten jest nadawany przez pracodawcę. Symbol, data nadania i cofnięcia wraz z nazwą pracodawcy zamieszczane są w Książce Spawacza. Wymagania znakowania nakładają na firmę i spawacza normy międzynarodowe i krajowe, np. normy stosowane w kolejnictwie w przypadku spawanie pojazdów szynowych i ich części składowych.

Sposoby wykonywania pracy

Spawacz wykonuje pracę ręcznie i mechanicznie, z zastosowaniem właściwych narzędzi oraz sprzętów i urządzeń. Jego praca polega m.in. na:

• organizowaniu i obsługiwaniu stanowiska pracy m.in. poprzez dobranie urządzeń, sprzętu i osprzętu spawalniczego, narzędzi ślusarskich i środków ochrony osobistej,
• korzystaniu z dokumentacji technicznej (Instrukcji technologicznej spawania – WPS ²) i stosowaniu przewidzianych w niej materiałów podstawowych i dodatkowych,
• przygotowywaniu elementów do spawania poprzez oczyszczenie obszaru spawania, ich dopasowanie i sczepianie,
• posługiwaniu się narzędziami ślusarskimi, takimi jak: szczotki, pilniki, szlifierki oraz przyrządami kontrolnymi,
• dobieraniu i utrzymywaniu parametrów procesu spawania oraz ich kontrolowaniu,
• wykonywaniu czynności spawalniczych wg określonej metody, na którą uzyskał uprawnienia,
• przestrzeganiu kolejności wykonywania procesów spawania w kontekście montażu poszczególnych elementów do finalnego produktu,
• sprawdzaniu jakości wykonywanych prac spawalniczych na podstawie wyglądu zewnętrznego i prostej kontroli,
• usuwaniu wad wykonanego spawu,
• zapobieganiu powstawania niezgodności spawalniczych,
• przestrzeganiu prawidłowego wykorzystania stanowiska spawalniczego z zachowaniem najwyższych standardów BHP i ppoż.,
• czyszczeniu i konserwacji narzędzi, maszyn i urządzeń wykorzystanych podczas spawania,
• utrzymywaniu porządku na stanowisku pracy i w jego okolicy.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Spawacz może wykonywać swoje prace zarówno w przestrzeni otwartej (np. plac budowy), jak pomieszczeniach zamkniętych (obszerne hale produkcyjne, małe warsztaty rzemieślnicze, pochylnie). Spawacze mogą pracować w kanałach, zbiornikach, komorach statków, we wnętrzach urządzeń technicznych, w kopalniach. Mogą także wykonywać spawanie pod wodą (np. spawanie rurociągu biegnącego po dnie morza, rzeki, jeziora).

W wielu przypadkach spawacz wykonuje prace spawalnicze na wysokości, na przykład przy budowie mostu lub statku, z wykorzystaniem rusztowań, podnośników koszowych, sprzętu alpinistycznego, w zmiennych warunkach atmosferycznych.

Pomieszczenia, gdzie wykonywana jest praca, posiadają oświetlenie dzienne i sztuczne oraz obowiązkowo instalacje wyciągowo-wentylacyjne.

Zapewnienie nawiewu świeżego powietrza jest szczególnie ważne w małych pomieszczeniach (np. zbiornikach), w których przed przystąpieniem do prac spawalniczych należy zamontować wyciąg dymu i zapewnić nawiew świeżego powietrza.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Spawacz w zależności od metody spawania w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• w spawaniu gazowym: zestawy palników gazowych (np. palnik acetylenowo-tlenowy ⁴), zestawy dysz do podgrzewania i cięcia, butle stalowe z gazami technicznymi, wytwornicę acetylenową, przewody i węże służące do połączenia butli z palnikiem, reduktor ciśnienia,
• w spawaniu metodami elektrycznymi (łukowymi): spawarkę elektryczną, spawarkę argonową, spawarkę laserową, inwertor spawalniczy, półautomat spawalniczy, przetwornicę prądu, prostownik, transformator spawalniczy, elektrody rożnego rodzaju (elektrody otulone ¹ i nieotulone), drut spawalniczy, topniki,
• urządzenia do cięcia metalu (przecinarkę plazmową inwerterową),
• osprzęt pomocniczy (młotki spawalnicze, narzędzia do obróbki ręcznej i mechanicznej metali, uchwyty magnetyczne, stojaki magnetyczne, suszarkę do elektrod, pojemniki na elektrody, pozycjonery, obrotniki rolkowe, stoły montażowe),
• sprzęt do ochrony stanowiska (lamel ochronny, kurtynę spawalniczą ochronną, parawan spawalniczy, koc spawalniczy, namiot spawalniczy),
• środki chemiczne (preparaty antyodpryskowe, preparaty metalizujące, środki trawiące, środki do badań penetracyjnych, płyny do chłodnic spawalniczych),
• urządzenia do transportu sprzętu spawalniczego (np. zestawy jezdne dwu- lub czterokołowe),
• przyrządy kontrolno-pomiarowe (suwmiarka, spoinomierz, termometr).

Urządzenia spawalnicze i narzędzia wykorzystywane podczas pracy spawacza powinny być obsługiwane z należytą starannością i dbałością, zgodnie z ich przeznaczeniem. Każde urządzenie spawalnicze raz w roku powinno przejść przegląd walidacji i kalibracji, wraz z uwzględnieniem ochrony przeciwporażeniowej. Przegląd powinien być zakończony stosownym protokołem wystawionym przez osobę uprawnioną.

Organizacja pracy

Spawacz wykonuje na ogół swoją pracę samodzielnie. Odpowiada za przygotowywanie stanowiska pracy, dobór metody i sposób wykonywania oraz za jakość i efekty prac.

W większych przedsiębiorstwach może pracować w zespole lub brygadzie, nad którą nadzór sprawuje główny spawalnik (brygadzista, mistrz). W małych firmach na ogół podlega właścicielowi lub wyznaczonej przez niego osobie.

W dużych firmach praca w zawodzie spawacz odbywa się systemie dwu- lub trzyzmianowym. W przypadku zakładów rzemieślniczych i usługowych przeważa jednozmianowy system organizacji pracy. Praca wielozmianowa odbywa się głównie w przypadku zleceń na pracę w ruchu ciągłym, krótkotrwałych remontów lub długotrwałych inwestycji.

W wykonywaniu prac w zawodzie spawacz szczególnie ważna jest współpraca z kontrolą jakości.

W przypadku awarii, np. instalacji podwodnych, instalacji grzewczych, wodnych czy też kanalizacyjnych, spawacz może być wezwany do pracy o każdej porze dnia lub nocy, także w dni wolne od pracy.

Prace w ciasnych pomieszczeniach lub pomieszczeniach zamkniętych odbywają się pod nadzorem przeszkolonego pracownika (pomocnika) lub strażaka.

Prace na wysokości z wykorzystaniem podnośników koszowych lub rusztowań wymagają przestrzegania najwyższych standardów BHP i ppoż., w tym wyposażenia w szelki asekuracyjne, kamizelkę odblaskową, hełm ochronny.

Spawacz używa specjalistycznej odzieży ochronnej (fartuch, maska spawalnicza lub okulary ochronne, specjalne rękawice, buty). Spawacz pracujący pod wodą zakłada na siebie kombinezon nurka i specjalistyczny sprzęt do nurkowania.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

W czasie pracy spawacz jest narażony na szkodliwe oddziaływanie m.in.:

• prądu elektrycznego (ryzyko porażenia, poparzenia, a nawet śmierci),
• pola magnetycznego,
• promieniowania nadfioletowego widzialnego oraz termicznego,
• pyłów,
• dymów,
• gazów spawalniczych,
• odprysków ciekłego metalu,
• hałasu,
• warunków atmosferycznych.

W szczególnych przypadkach praca spawacza wiąże się z ryzykiem upadku z wysokości, utonięcia (praca pod wodą) lub zasypania (praca pod ziemią, np. w kopalni).

Zagrożenia te mogą powodować m.in.:

• choroby skóry i oczu,
• poparzenia rąk, twarzy, szyi i nóg,
• zatrucia,
• urazy mechaniczne oczu i twarzy, ciała,
• bóle głowy, duszności lub schorzenia dróg oddechowych,
• uszkodzenia słuchu oraz narządów ruchu, złamania (upadek),
• urazy kręgosłupa (np. w wyniku ręcznego transportu butli).

Uwzględniając powyższe zagrożenia, szczególnie ważna w pracy w zawodzie spawacz jest dbałość o zachowanie przepisów BHP i ochrony ppoż.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód spawacz ważna jest:

w kategorii wymagań fizycznych

• sprawność narządu wzroku,
• sprawność zmysłu dotyku,
• ogólna wydolność fizyczna,
• sprawność układu oddechowego,
• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność układu mięśniowego,
• sprawność narządów równowagi;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• ostrość wzroku,
• rozróżnianie barw,
• czucie dotykowe,
• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• spostrzegawczość,
• zręczność rąk,
• zręczność palców,
• brak lęku przed wysokością,
• zmysł równowagi;

w kategorii sprawności i zdolności

• uzdolnienia techniczne,
• zdolność koncentracji uwagi,
• wyobraźnia przestrzenna,
• uzdolnienia organizacyjne,
• zdolność do przestrzegania reguł, przepisów i standardów;

w kategorii cech osobowościowych

• dbałość o jakość pracy,
• odpowiedzialność za działania zawodowe,
• gotowość do pracy indywidualnej,
• gotowość do pracy w nieprzyjemnych (różnych) warunkach środowiskowych,
• radzenie sobie ze stresem,
• dokładność,
• rzetelność,
• samokontrola,
• sumienność,
• samodzielność,
• odporność emocjonalna,
• wytrwałość i cierpliwość,
• zamiłowanie do ładu i porządku,
• wytrzymałość na długotrwały wysiłek fizyczny,
• zainteresowania techniczne,
• gotowość do współpracy w grupie.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.3. Kompetencje społeczne; 3.4. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Praca w zawodzie spawacz pod względem wydatku energetycznego należy do prac średnio ciężkich i ciężkich. Występuje w niej również obciążenie umysłowe, związane np. z analizowaniem, rozwiązywaniem problemów i podejmowaniem decyzji co do wyboru metody spawania, przygotowania powierzchni do spawania itp.

Osoba podejmująca pracę w zawodzie spawacz powinna charakteryzować się bardzo dobrym stanem zdrowia, dobrym wzrokiem (może występować korekcja wad wzroku okularami), rozpoznawalnością barw oraz bardzo dobrą sprawnością fizyczną.

Przeciwwskazaniami do wykonywania zawodu spawacz są m.in.:

• alergie, uczulenia,
• choroby ograniczające ruch rąk lub nóg, np. reumatyczne choroby ⁵,
• skłonności do omdleń, chorób skóry, spojówek i śluzówek,
• schorzenia układu oddechowego, w tym przewlekłe choroby płuc, oskrzeli,
• padaczka,
• zaburzenia równowagi, zawroty głowy,
• choroby oczu (zaćma),
• lęk wysokości,
• wady serca uniemożliwiające wykonywanie ciężkich prac fizycznych.

Posiadanie przez spawacza aktualnego zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania spawania jest wymogiem obligatoryjnym.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) do podjęcia pracy w zawodzie spawacz wymagane jest wykształcenie podstawowe. Jednak pracodawcy oczekują wykształcenia na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadniczej szkoły zawodowej). Natomiast coraz częściej preferują osoby posiadające wykształcenie na poziomie technikum lub branżowej szkoły II stopnia w zawodach z obszaru kształcenia mechanicznego.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Wymogiem koniecznym do podjęcia pracy w zawodzie spawacz jest posiadanie:

• Książki Spawacza, w której wpisane są rodzaje ukończonych kursów, egzaminy po skończonych kursach,
• zaświadczenia o ukończeniu kursu spawacza zgodnie z określoną metodą,
• świadectwa egzaminu kwalifikacyjnego spawacza, w którym wskazano m.in. metodę spawania, rodzaj spawanego wyrobu (blacha, rura), rodzaj spoiny (czołowa, pachwinowa), rodzaj materiału, z którego są wykonane spawane elementy, grubość materiału, pozycję spawania, szczegóły wykonania złącza. Rodzaj spawanego materiału, warunki spawania, badania, proces egzaminowania, kryteria akceptacji oraz zakres kwalifikacji do świadectwa określone są m.in. w normach:
  • PN-EN ISO 9606-1:2017-10 Egzamin kwalifikacyjny spawaczy – Spawanie – Część 1: Stale,
  • PN-EN ISO 9606-2:2007 Egzamin kwalifikacyjny spawaczy – Spawanie – Część 2: Aluminium i stopy aluminium,
  • PN-EN ISO 9606-3:2001 Egzaminowanie spawaczy – Spawanie – Część 3: Miedź i stopy miedzi,
  • PN-EN ISO 9606-4:2001 Egzaminowanie spawaczy – Spawanie – Część 4: Nikiel i stopy niklu,
  • PN-EN ISO 9606-5:2001 Egzaminowanie spawaczy – Spawanie – Część 5: Tytan i stopy tytanu, cyrkon i stopy cyrkonu,
  • PN-EN 13067:2013-05 Personel spawający i zgrzewający tworzywa sztuczne – Egzamin kwalifikacyjny spawaczy i zgrzewaczy – Spawane i zgrzewane połączenia z tworzyw termoplastycznych,
  • PN-EN 287-6:2018-06 Egzamin kwalifikacyjny spawaczy – Spawanie – Część 6: Żeliwo.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami do egzaminu spawacza może przystąpić osoba, która:

• ukończyła 18 lat,
• posiada aktualne zaświadczenie lekarskie zezwalające na pracę w charakterze spawacza,
• ukończyła kurs spawania z przygotowaniem teoretycznym i praktycznym.

Pracę w zawodzie spawacz może wykonywać osoba, która:

• została przyuczona do zawodu,
• uzyskała doświadczenie w trakcie pracy,
• odbyła szkolenie zorganizowane w przedsiębiorstwie branży metalowej lub w wyspecjalizowanym ośrodku szkoleniowym w zakresie spawania określoną metodą i posiada świadectwo egzaminu spawacza.

Podjęcie pracy w zawodzie spawacz ułatwiają:

• dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w pokrewnym zawodzie szkolnym ślusarz lub blacharz samochodowy,
• świadectwo potwierdzające kwalifikację:
  • MG.20 Wykonywanie i naprawa elementów maszyn, urządzeń i narzędzi, w zawodzie pokrewnym ślusarz lub
  • MG.24 Naprawa uszkodzonych nadwozi pojazdów samochodowych, w zawodzie pokrewnym blacharz samochodowy,
• świadectwo czeladnicze lub dyplom mistrzowski w zawodzie (pokrewnym) ślusarz lub blacharz samochodowy, nadawane w ramach kształcenia rzemieślniczego po zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze.

Dodatkowymi atutami przy zatrudnieniu w zawodzie spawacz są m.in.:

• suplementy Europass (w języku polskim i angielskim), wydawane na prośbę zainteresowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne oraz Izby Rzemieślnicze,
• certyfikaty lub zaświadczenia potwierdzające doskonalenie w zakresie nowych metod i technik spawania.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

W obrębie zawodu spawacz występuje szereg specjalności związanych z różnymi metodami spawania. Potwierdzenie konkretnej specjalności wiąże się z uzyskaniem przez pracownika odpowiednich uprawnień.

Pracownik w zawodzie spawacz może:

• rozpocząć pracę od stanowiska pomocnika, a następnie wraz z nabyciem doświadczenia zawodowego awansować na samodzielne stanowisko,
• po nabyciu dalszego doświadczenia zawodowego, kompetencji organizacyjnych i w obszarze kierowania ludźmi – awansować na stanowisko głównego spawacza (brygadzisty, mistrza) nadzorującego pracę małego zespołu pracowników,
• założyć i prowadzić działalność gospodarczą w zakresie wykonywania usług spawalniczych,
• posiadając wykształcenie zawodowe w zawodzie pokrewnym ślusarz, dalej kształcić się w branżowej szkole II stopnia (w zawodzie technik mechanik) lub w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych, a następnie po zdaniu matury i ewentualnym ukończeniu uczelni wyższej (np. na kierunku inżynieria materiałowa, inżynieria produkcji, zarządzanie i inżynieria produkcji itp.) – awansować na stanowisko kierownicze (kierownika: zmiany, działu, wydziału, produkcji, szefa produkcji, dyrektora technicznego),
• rozszerzać swoje kompetencje zawodowe poprzez kształcenie/szkolenie w zawodach pokrewnych, np. uczestnicząc w kwalifikacyjnych kursach zawodowych,
• doskonalić swoje umiejętności, uczestnicząc w szkoleniach branżowych oraz organizowanych przez pracodawców.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie spawacz nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w edukacji formalnej i pozaformalnej.

Wyspecjalizowane instytucje oferują certyfikację spawaczy zgodnie z wymaganiami norm oraz opracowanymi na ich podstawie procesami certyfikacji. Prowadzone przez takie jednostki procesy certyfikacji osób są akredytowane np. przez Polskie Centrum Akredytacji pod kątem spełnienia wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012 Ocena zgodności – Ogólne wymagania dotyczące jednostek certyfikujących osoby. Certyfikację spawaczy w Polsce oferują m.in.: Urząd Dozoru Technicznego Jednostka Certyfikująca Osoby UDT-CERT, Polski Rejestr Statków Biuro Certyfikacji Wyrobów i Osób.

Okręgowe Komisje Egzaminacyjne oferują możliwość potwierdzania kompetencji zawodowych przydatnych w zawodzie spawacz, wchodzących w skład zawodów (pokrewnych):

• ślusarz – w zakresie kwalifikacji MG.20 Wykonywanie i naprawa elementów maszyn, urządzeń i narzędzi,
• blacharz samochodowy – w zakresie kwalifikacji MG.24 Naprawa uszkodzonych nadwozi pojazdów samochodowych.

Alternatywną drogę potwierdzania kompetencji w zawodzie spawacz oferuje system nauki zawodu w rzemiośle, który umożliwia zdobycie tytułu czeladnika, a następnie mistrza w zawodzie pokrewnym ślusarz lub blacharz samochodowy. Dokumentami potwierdzającymi te tytuły są odpowiednio świadectwo czeladnicze oraz dyplom mistrzowski.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie spawacz może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie spawacz wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Przygotowywanie stanowiska pracy oraz dobieranie materiałów podlegających łączeniu.
• Z2 Przygotowywanie elementów do spawania zgodnie z dokumentacją techniczną.
• Z3 Wykonywanie procesu spawania w zakresie posiadanych uprawnień według dokumentacji technicznej (Instrukcji technologicznych spawania – WPS).
• Z4 Ocenianie jakości zrealizowanych prac spawalniczych.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie prac spawalniczych różnymi metodami obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie spawacz powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za skutki podejmowanych działań oraz za powierzony sprzęt i narzędzia wykorzystywane na stanowisku pracy podczas wykonywania prac spawalniczych.
• Dostosowywania zachowania do zmiennych okoliczności podczas wykonywania prac spawalniczych.
• Oceniania i weryfikowania wykonywanych przez siebie prac spawalniczych.
• Wykonywania pracy w małym zespole pod kierunkiem osób nadzorujących.
• Oceniania realizacji swoich działań w ramach współpracy zespołowej w zakładzie pracy.
• Podnoszenia własnych kompetencji zawodowych w zakresie wykonywanych prac spawalniczych.
• Oceniania zagrożenia zdrowia oraz życia i podejmowania działań adekwatnych do stopnia zagrożenia podczas wykonywania prac spawalniczych.
• Kierowania się zasadami zgodnymi z etyką zawodową i obowiązującymi przepisami związanymi z wykonywaniem połączeń nierozłącznych.

Pracownik powinien posiadać zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu spawacz.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu spawacz.

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie spawacz nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Spawacz może być zatrudniony m.in. w:

• zakładach produkujących konstrukcje stalowe lub elementy konstrukcji stalowych,
• przedsiębiorstwach montujących różnego typu konstrukcje stalowe,
• firmach z branży grzewczo-sanitarnej, wykonujących i remontujących instalacje oraz sieci wodociągowe, kanalizacyjne, gazownicze,
• firmach wykonujących podwodne rurociągi,
• kopalniach,
• budownictwie,
• warsztatach rzemieślniczych różnych branż.

Miejscem pracy spawacza może być również własna firma świadcząca usługi spawalnicze na rzecz podmiotów zewnętrznych, w tym klientów indywidualnych oraz instytucjonalnych.

W Polsce istnieje (2018 r.) bardzo duże zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych spawaczy. Zawód ten cieszy się dużym prestiżem społecznym. Bardzo duża grupa polskich spawaczy pracuje za granicą.

Zgodnie z wynikami badania przeprowadzonego w ramach „Barometru zawodów 2018” zawody z grupy spawacze zostały uznane za deficytowe, a w kolejnych latach spodziewane jest utrzymanie stałego popytu na pracowników o kwalifikacjach w tym zakresie.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie spawacz.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu spawacz można uzyskać, podejmując:

• kształcenie w branżowej szkole I stopnia w zawodzie pokrewnych blacharz samochodowy lub ślusarz,
• szkolenie w ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego w zakresie kwalifikacji:
  • MG.24 Naprawa uszkodzonych nadwozi pojazdów samochodowych, w zawodzie pokrewnym blacharz samochodowy, lub
  • MG.20 Wykonywanie i naprawa elementów maszyn, urządzeń i narzędzi, w zawodzie pokrewnym ślusarz.

Kształcenie w zakresie kwalifikacyjnego kursu zawodowego (dla dorosłych) mogą prowadzić:

• publiczne szkoły zajmujące się kształceniem zawodowym,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych i prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikacje wyodrębnione w zawodach pokrewnych blacharz samochodowy lub ślusarz potwierdzają (również w trybie eksternistycznym) Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Alternatywną formą kształcenia w zawodzie spawacz jest kształcenie rzemieślnicze (z udziałem pracodawców rzemieślników), które umożliwia nabycie tytułu czeladnika, a następnie mistrza w zawodach pokrewnych blacharz samochodowy lub ślusarz. Kompetencje w tych zawodach potwierdzają Izby Rzemieślnicze.

Szkolenie

W większości przypadków przedsiębiorstwa, w których zatrudniani są spawacze, kierują ich na kursy prowadzone przez wyspecjalizowane instytucje szkoleniowe.

Szkolenia mogą być również oferowane przez szkoły, organizacje branżowe, ośrodki i centra kształcenia zawodowego oraz inne instytucje, działające na rynku usług szkoleniowych w zakresie połączeń nierozłącznych.

Szczególnie ważne są instytucje szkoleniowe, które oferują kursy w zakresie określonych metod spawania i wydają zaświadczenia o ich ukończeniu. Dzięki nim możliwy jest udział w egzaminie prowadzonym przez instytucje certyfikujące osoby zgodnie z wymaganiami norm.

Przykładowo tematyka szkoleń może dotyczyć:

• różnych metod i technik wykonywania spawania,
• obsługi specjalistycznych narzędzi i urządzeń do wykonywania połączeń spawanych,
• metod i technik oceny jakości wykonywania połączeń spawanych.

Organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami.

Wynagrodzenie osób pracujących w zawodzie spawacz jest bardzo zróżnicowane (2018 r.) i mieści się z reguły w przedziale od 2500 zł do 4500 zł brutto miesięcznie w przeliczeniu na jeden etat. Specjaliści z najwyższym kwalifikacjami mogą jednak liczyć nawet na zarobki powyżej 10 000 zł brutto miesięcznie.

Na poziom wynagrodzenia w zawodzie spawacz mają wpływ m.in.:

• poziom kompetencji, opanowane metody spawania,
• doświadczenie zawodowe (staż pracy),
• poziom wykształcenia,
• forma własności pracodawcy (prywatny, publiczny),
• zakres wykonywanych zadań i obowiązków oraz poziom odpowiedzialności,
• liczba przedsiębiorstw działających na danym terenie,
• region Polski,
• wielkość aglomeracji,
• koniunktura na rynku pracy.

W zawodzie spawacz możliwości zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami są ograniczone.

Warunkiem niezbędnym do zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w zawodzie spawacz jest identyfikacja indywidualnych barier, dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z niewielką dysfunkcją narządu wzroku (04-0), pod warunkiem stosowania szkieł korekcyjnych, dobrego oświetlenia,
• słabo słyszących (03-L), gdy stosują aparaty słuchowe umożliwiające swobodną komunikację (z wyłączeniem czynności, podczas których praca musi być wykonywana w hałasie) oraz pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej, a także właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych.

Należy mieć na uwadze, iż praca spawacza wymaga dużej precyzji oraz dbałości o zachowanie przepisów bezpieczeństwa. W związku z tym zatrudnienie osoby z niepełnosprawnościami należy poprzedzić szczegółową oceną jej zdolności do pracy w wyznaczonych warunkach.